Door de jaren heen is het Antwerpse Zuid uitgegroeid tot een van de meest trendy wijken van de stad. Waar je ook kijkt, hippe bars en stijlvolle restaurants bepalen het straatbeeld. Maar dat was ooit anders. In de eerste helft van de 20e eeuw stond Het Zuid bekend als een levendige arbeiderswijk, waar havenarbeiders en volkscafés de wijk definieerden. We spraken met bewoners die deze transformatie van dichtbij hebben meegemaakt.
Marleen (65) is geboren en getogen op Het Zuid, ze heeft er samen met haar ouders gewoond en woont nu sinds 1989 samen met haar man in een klassiek oudherenhuis in de Jan van Beersstraat. Ze heeft de wijk door de jaren heen drastisch zien veranderen van een bruisende arbeidersbuurt tot een trendy hotspot. Toch geniet ze nog steeds van het leven in haar vertrouwde buurt.
Grote veranderingen
“Ik ben hier in 1963 komen wonen met mijn ouders, en de buurt zag er toen helemaal anders uit”, vertelt Marleen. “Er was nog een Zuidstation waar goederentreinen aankwamen, en aan de Singel lag een openluchtzwembad. Daarnaast was er heel veel middenstand: beenhouwers, kruideniers, schoenmakers – noem maar op. Maar die zijn inmiddels allemaal verdwenen.”
“In de Brederodestraat waren er tal van mooie winkels te vinden. Die zijn nu allemaal vervangen door cafés, pitazaken en buitenlandse kruidenierszaken. Ik zeg niet dat dit slecht is, maar te veel is te veel. De laatste decennia zijn er veel nieuwe mensen komen wonen. Dat merk je aan het aantal buitenlandse zaken die zich hier hebben gevestigd. Daarnaast zijn er veel hippe restaurants en koffiebars bijgekomen. Dat is een groot pluspunt tegenover vroeger. Ik vind het moeilijk om te vergelijken met vroeger, want het heeft beide zijn voordelen en nadelen.”
Ondanks de grote veranderingen blijft Marleen met plezier op haar geliefde Zuid wonen. “Je leert omgaan met die veranderingen”, zegt ze. “Er is altijd leven in de brouwerij, wat de buurt gezellig maakt. Het openbaar vervoer is overal dichtbij, en dankzij de ligging vlakbij de snelweg ben je met de auto zo weg. Bovendien zijn er veel supermarkten wat ik ook een groot voordeel vind.”
Je leert omgaan met de veranderingen – Marleen
Hip & trendy
Het Zuid is de afgelopen jaren uitgegroeid tot de hipste wijk van Antwerpen, met trendy cafés, stijlvolle restaurants en kunstgalerijen. De gentrificatie heeft de buurt veranderd, maar de levendige sfeer blijft behouden. Marleen heeft de nieuwe ontwikkelingen volledig omarmd. “Er zijn echt leuke adresjes hier. Ik drink graag een koffietje bij Kolonel Koffie of Butchers. Ook het aanbod aan restaurants is geweldig, van Japans tot Mexicaans, je vindt hier echt alles. Het museum is natuurlijk een enorme troef voor de buurt. Mijn man en ik hebben een museumkaart, zodat we overal naartoe kunnen. Wat vrijetijdsbesteding betreft is de wijk echt enorm vooruitgegaan in vergelijking met vroeger.”
Samenhorigheid
Zoals in elke grootstad wonen mensen van verschillende culturen en klassen samen. Ondanks het nieuwe publiek dat zich op het Zuid gevestigd heeft, blijft het samenhorigheidsgevoel volgens Marleen sterk. “Er worden regelmatig evenementen georganiseerd, zoals een lentepoets, een straatbarbecue of een nieuwjaarsdrink. In de zomerperiode worden enkele straten omgetoverd tot speelstraten, zodat kinderen in een drukke stad als Antwerpen ook buiten kunnen spelen, net zoals wij dat vroeger deden. Dat vind ik allemaal heel tof, en het zorgt ook voor een band tussen de buren.”
Onbetaalbaar
Voor veel jonge gezinnen is een woning kopen op Het Zuid de laatste jaren onbetaalbaar geworden. Ook Marleen haar twee dochters hebben andere oorden opgezocht. “De waarde van de woningen is enorm toegenomen. Dat is een enorm verschil met vroeger. Mijn dochters hebben hier gezocht, maar het is gewoon niet te betalen voor jonge mensen. Een dochter is in Edegem gaan wonen, en de andere woont in Deurne-Zuid.”
“Toen mijn man en ik iets hebben gekocht op Het Zuid was dat voor een jong koppel goed te betalen. Je moest voor die prijs wel wat renovatiewerken uitvoeren. Dit huis is bebouwd in 1902, geloof ik. Al de huizen hier in de buurt zijn oude herenhuizen, dus er moest wel wat worden opgeknapt. Tegenwoordig moet je met twee gaan werken op enkel je lening te kunnen afbetalen bij wijze van spreken”, aldus Marleen.
Nieuw-Zuid
Het oude Zuid heeft historische gebouwen en een bruisende cultuur. Nieuw-Zuid voelt volgens sommige Antwerpenaren juist kil en onaf. Ze vinden dat de wijk charme en karakter mist. Ook Marleen denkt er zo over.
Ze vindt de wijk niet even gezellig als het oude Zuid waar ze zelf woont. “Het voelt wat kil en mist het sociale en levendige gevoel. Ik ga er soms wandelen, en voor jonge gezinnen met kinderen is het misschien wel fijn om te wonen. Maar er staan vooral grote appartementsblokken. Ik denk dat dat voor minder sociaal contact zorgt dan in een gewone straat met huizen. Aan de andere kant zijn er wel een paar leuke galerijen die ik af en toe bezoek.”
Café De Vismijn
In het hart van Het Zuid staat café De Vismijn al decennialang bekend als een echte volkskroeg. Yves (44) baat het café al jaren uit en zag de buurt ingrijpend veranderen. Waar vroeger arbeiders en buurtbewoners de stamgasten waren, trekt De Vismijn vandaag een ander publiek aan. Maar hoe blijft een café met zoveel geschiedenis overeind in een veranderende wijk?
“Er is hier in de buurt veel veranderd”, zegt Yves. “Vroeger was dit een echte sociale wijk, maar intussen is het opgewaardeerd tot een hippe en trendy buurt. Door de stijgende woningprijzen zijn veel arbeiders vertrokken en hebben ze andere oorden opgezocht.”
Ook het klantenbestand van De Vismijn is door de jaren heen sterk veranderd. “Een ander publiek vraagt om een andere aanpak”, zegt Yves. “We doen ons best om de authenticiteit van het café te bewaren, maar af en toe moet je dingen aanpassen. Soms zit dat in kleine details, zoals de muziek die je draait. Als we niet mee zouden evolueren met de buurt zouden we ons klantenbestand heel klein maken.”
We proberen mee te evolueren met de buurt – Yves
Toch zijn veranderingen niet altijd makkelijk, vindt Yves. “De sterke gentrificatie (red. de opwaardering van een oude buurt in een stad met als doel rijkere bewoners aan te trekken) in deze buurt maakt dat je als bewoner in het onbekende terechtkomt. Op een bepaald moment word je gedwongen om uit je comfortzone te stappen, en dat is niet altijd eenvoudig. Het contrast tussen rijk en arm is hier groter geworden, en de samenhang tussen bewoners is achteruitgegaan. Er zijn nog steeds initiatieven, maar iedereen moet bereid zijn om eraan mee te doen. Niet iedereen staat daar even open voor.”
Ook het caféleven op Het Zuid is niet meer wat het ooit was. “Je merkt het meteen wanneer je door de straten wandelt”, zegt Yves. “Vroeger vond je op elke hoek een café, maar tegenwoordig domineren restaurants en bistro’s het straatbeeld.”
“Voor jonge gezinnen wordt het steeds moeilijker om een betaalbare woning te vinden op Het Zuid. De evolutie is dat je tegenwoordig 20% eigen inbreng moet hebben. De gemiddelde kostprijs van een appartement hier is 300.000 euro, plus die 20% zit je aan 60.000 euro. Er zijn weinig jonge koppels die dat kunnen betalen. We willen jonge gezinnen aantrekken, maar die kostprijzen stimuleren dat niet”, aldus Yves.
